#1اقدام پژوهی چیست ؟ کنش پژوهی چیست؟

اقدام پژوهی و کنش پژوهی با هم مترادف هستند که در ادامه چند تعریف از آن را می خوانید. شیوه ای از پژوهش است که در آن معلم به صورت عملی مشکلات کلاس درس را مورد پژوهش قرار می دهد. و از نتایج آن برای بهبود فرایند یاددهی یادگیری استفاده می کند. اقدام پژوهی نوعی فعالیت علمی است. که در آن افراد در کار و فعالیت می‌کوشند وضعیت نامطلوب موجود را به وضعیت نسبتاً مطلوب تغییر دهند. راسل اقدام پژوهی را فرآیندی می داند که در آن وضعیت آموزشی دانش آموزان به ‌منظور بهبود یادگیری آنها مورد بررسی قرار می گیرد. اقدام پژوهی در آموزش و پرورش، روش علمی حل مسائل و مشکلاتی است که کارورزان با آن در ارتباطند. و هدف آن بهبود، رفع یا کاهش مشکلات است.

معلم پژوهنده کیست ؟

معلم پژوهنده به معلم یا دست‌اندرکار آموزش و پرورش گفته می شود که به نحوی با مسائل آموزش و پرورش سروکار دارد و علاقه‌مند است برای بهسازی و اصلاح وضعیت نامطلوب به اقدام‌های علمی نظیر اقدام پژوهی، دست بزند تا نتیجه آن منجر به تغییر و اصلاح وضعیت گردد. معلم پژوهنده از حیث اخلاقی و شغلی خود را متعهد و مسئول به فراهم سازی شرایط مناسب برای پرورش همه جانبه دانش آموزان می‌داند. معلم پژوهنده معلمی است که در راستای حل مسائل و مشکلات تدریس فکورانه و هنرمندانه با عنایت به روش اقدام پژوهی عمل می کند.

نکته: شیوه نامه اقدام پژوهی یا همان جشنواره معلم پژوهنده در انتهای همین مطلب قابل دانلود است.

#3مراحل اقدام پژوهی یا کنش پژوهی

– تشخیص مسئله

– توصیف وضع موجود و بیان مسئله

– گردآوری و شواهد اطلاعات ۱

– تجزیه و تحلیل داده ها

– ارائه یا انتخاب راه حل جدید

– اجرای راه حل ها و کنترل و نظارت بر آن ها

– گردآوری شواهد و اطلاعات ۲

– ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن

– نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

تشخیص مسئله

تا زمانی که به مسئله یا مشکل برنخورید، مراحل اقدام پژوهی یا کنش پژوهی آغاز نمی‌شود. معلم پژوهنده همواره تک تک مسائل کلاس را با دقت مشاهده می کند. و به محض اینکه به مسئله‌ای برخورد کرد، به طور ناخودآگاه وارد مرحله اول اقدام پژوهی یعنی تشخیص مسئله می‌شود.

توصیف وضع موجود و بیان مسئله

پس از تشخیص مسئله باید در مرحله دوم، مسئله ی تشخیص داده شده را توصیف و تشریح کنید.

گردآوری شواهد و اطلاعات ۱

در این بخش شما باید ادعای خود را مبنی بر وجود مشکل، ثابت کنید. لذا برای اثبات ادعای خود و اطمینان از وجود مشکل، می توانید از روش ها و ابزارهای مختلف استفاده کنید. در این مرحله سعی می کنیم با استفاده از جدول و نمودار به کارهای خود عینیت بیشتری ببخشیم. معروف‌ترین این ابزارها عبارتند از: مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه، آزمون، نمرات کلاسی، نظرخواهی از همکاران، مشورت با والدین، مراجعه به پژوهش های دیگران یا پیشینه پژوهش و…

تجزیه و تحلیل داده ها

پس از این که به کمک داده ها تصویر روشن و گویایی از وضعیت موجود دادید، لازم است این داده‌ها را تجزیه و تفسیر کنید تا زمینه ها و امکان راه حل‌ها و اقدام های مناسب فراهم شود. به عبارتی شما در مرحله قبل فقط داده ها را جمع آوری کردید؛ حال لازم است آن ها را با استدلال و منطق به اطلاعات تبدیل کنید و در مورد آن ها با رعایت اصل صداقت و امانت، قضاوت کنید. در این قسمت بهتر است از مشارکت همکاران و تجربه های خود استفاده نمایید. برای انتقال بیشتر مفهوم، از نمودارها و اشکال مختلف استفاده کنید که این نیز ابتکار جالبی به شمار می رود.

ارائه یا انتخاب راه حل جدید

پژوهشگر با استفاده از اطلاعات به دست آمده و تجزیه و تحلیل آن‌ها ابعاد و جوانب مشکل را به طور دقیق و شفاف شناسایی می کند. البته تشخیص مشکل و به دست آوردن آگاهی بیشتر در مورد علل و عوامل آن، حاصل مطالعه وضعیت موجود، از طریق تکیه بر اطلاعات جمع آوری شده و بررسی پیشینه مطالعاتی می‌باشد. هدف پژوهشگر نیز در این مرحله پیدا کردن راه حل‌های تغییر وضعیت موجود است. در ضمن تشخیص راه حل مناسب، بهتر است به روش تصمیم مشارکتی صورت بگیرد.

حال باید از بین این راه حل‌ها به انتخاب راه حل دست بزنید. مرحله انتخاب راه حل به تفکر بیشتری نیاز دارد. در این مرحله باید معایب، محاسن و اثربخشی این راه حل‌ها را به استناد شاخص‌ها و معیارهایی که در اختیار دارید با هم مقایسه کنید و اگر تشخیص دادید یکی از آن راه ها برای بهبود بخشی وضع موجود از همه کارسازتر است، باید آن را به طور مستند دقیق و مستدل تشریح کنید و علت حذف راه حل های دیگر را نیز باید بیان کنید.

اجرای راه حل ها و کنترل و نظارت بر آن ها

در این مرحله باید، راه حل به دست آمده از مرحله‌ی قبل را با نظارت کامل و دقیق اجرا کنید.

گردآوری شواهد و اطلاعات ۲

پژوهشگر برای این که ثابت کند نتیجه تحقیق، تغییرات مثبتی را درپی داشته، و در رفع مشکل موثر واقع شده، نیاز به ارائه شواهد و توضیحات دقیق دارد. این شواهد باید مبتنی بر اعداد و ارقام و مدارک قابل سنجش باشد.

نکته: شواهد ۲ باید مورد تایید افراد نخبه و یا متخصص قرار بگیرد و با دلیل و مدرک همراه باشد.

ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن

این مرحله مانند مرحله ۴ است. به عبارتی در این قسمت ما شواهدی که به دست آورده‌ایم را تعبیر و تفسیر می کنیم. لازم به ذکر است یکی از مهم ترین اصول در این بخش اشاره به وضعیت اولیه و وضعیت کنونی است که از مقایسه و تفسیر شواهد ۱ و ۲ به دست می آید. در بحث اعتبار یابی، نظر خواهی از همکاران، دانش آموزان و والدین و کسانی که به نحوی در جریان پژوهش شما بوده و اطلاع داشته اند بسیار مهم است. نظرات آن‌ها ممکن است مؤید کار شما یا بالعکس باشد. شما به عنوان معلم پژوهنده امین باید خلاصه‌ی نظرات آن ها را ذکر کنید.

نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

در این بخش محدودیت‌ها و نقاط ضعف و قوت را بیان کنید و پیشنهادات پژوهشی خود را ارائه نمایید.

پیشنهادات شما می تواند به بهبود روند اجرایی، مسائل آموزشی و پرورشی، اصلاح جو همکاری و … بینجامد.

نکته: بدون انجام مراحل اقدام پژوهی نمی‌توانید آن را به درستی اجرا کنید.

شیوه نامه اقدام پژوهی

معمولا همه ساله از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش، شیوه نامه اقدام پژوهی یا همان شیوه نامه معلم پژوهنده به ادارات کل این وزارتخانه ابلاغ می‌شود